प्रमाणीकरण

वाणिज्य एवं उद्योग मन्त्रालय, भारत सरकारद्वारा जैविक उत्पादनहरूमा प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगहेतु उत्पादकहरूलाई प्रमाण पत्र प्रदानको निम्ति तयार पारिएको नियमावलीहरू
वाणिज्य एवं उद्योग मन्त्रालयले मार्च 2005 मा जैविक उत्पादनहरूको स्तरलाई ध्यानमा राख्दै उक्त उत्पादनहरूमा प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोग हेतु उत्पादकहरूलाई अनुज्ञप्ती प्रदानको निम्ति निम्न नियमावलीहरू बनाएको छ। नियमावलीहरू भविष्यमा घटबढ़ वा संशोधन पनि हुनसक्ने प्रावधान पनि यसमा राखिएको छ।1। नियमावलीको शीर्षक अनि थालनीक। उक्त नियमावलीलाई जैविक उत्पादन प्रमाणीकरण चिह्न नियमावली 2002 को नाम दिन सकिन्छ।ख। जैविक उत्पादनको लागि वाणिज्य एवं उद्योग मन्त्रालयद्वारा सञ्चालित राष्ट्रिय कार्यक्रम-राष्ट्रिय समितिले ग्रहण गरेपछि नै उक्त नियमावलीहरू कार्य रूपमा लागू हुनेछ।2. परिभाषानियमावली अन्तर्गत प्रमाण पत्र प्राप्तीको निम्ति चाहिने आवश्यकीय कुराहरू-
क। प्रमाणीकरण प्राप्तीको निम्ति भारत सरकारद्वारा जैविक उत्पादनको राष्ट्रिय कार्यक्रम अन्तर्गत सञ्चालित राष्ट्रिय ीींशशीळपस समितिद्वारा नियुक्त तथा मान्यता प्राप्त (स्वीकृत) प्रतिनिधि हुन आवश्यक रहन्छ।ख. नियमावलीमा उल्लेखित गतिविधिहरूलाई अघि बढ़ाएर लैजानको निम्ति मानिलिएको संस्थाद्वारा स्वीकृति प्राप्त निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्था हुन आवश्यक रहन्छ।ग. प्रमाणीकरण चिह्न भन्नाले भारतीय जैविक लोगो बुझिन्छ।घ. नियमावलीमा आवेदक भन्नाले उत्पादक, आयात वा निर्यातकर्ता बुझिन्छ जसले आफ्नो जैविक उत्पादनहरूमा जैविक उत्पादनको प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको निम्ति निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्था (रसशपलू) मार्फत्‌ प्रमाण पत्र प्राप्तीको आवेदन गर्दछ।ङ. ङळलशपीशश भन्नाले आवेदक बुझिन्छ जसलाई प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको निम्ति प्रमाण पत्र दिइन्छ।च. जैविक उत्पादनहरूको आवश्यक स्तर भन्नाले जैविक उत्पादनहरूका लागि राष्ट्रिय कार्यक्रमद्वारा तोकिएको स्तर बुझिन्छ।छ. फारम भन्नाले यसै नियमावलीहरूसित टॉंसिएको फारम बुझिन्छ।ज. नियमावलीमा प्रयोग गरिएको अन्य सबै शब्द अनि भाव अनि उल्लेख नगरिएको कुराहरूको अङ्‌ग्रेजी भाषामा साधारण अर्थ लगाइनेछ।3. प्रमाण पत्रको निम्ति आवेदन तरिका-
क. प्रमाण पत्र प्रदानको प्रत्येक आवेदन निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाद्वारा फारम संख्या-1 मा तयार गरिन पर्नेछ।ख. प्रमाण पत्रको निम्ति चढ़ाइएको आवेदनसित आवेदकले उत्पादन निर्माणको समय प्रयोगमा ल्याएको निरीक्षण वा जॉंचको योजना, उत्पादनको स्तर अनि उत्पादन प्रक्रियाबारे विस्तृत जानकारी पनि सम्मिलित गराउन पर्नेछ।ग. आवेदन व्यक्तिगत रहेको खण्डमा आवेदक स्वयंले आफ्नो पक्षमा अर्थात सामूहिक रूपमा वा हिस्सेदाररहेको खण्डमा त्यसको मालिक, हिस्सेदार तथा प्रबन्ध निर्देशक अर्थात कुनै एक जिम्मेवार व्यक्तिले समूहको पक्षमा हस्ताक्षर गरेको हुनुपर्नेछ। हस्ताक्षर गरिएको व्यक्तिको नाम अनि पद स्पष्ट रूपमा आवेदनमा बताइएको उद्देश्यको आधारमा रेकर्ड गरिनेछ।घ. प्रत्येक आवेदन निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाद्वारा प्राप्त गरिएको हुनुपर्नेछ।ङ. मान्यता प्राप्त संस्थाद्वारा स्वीकृत निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले कुनै पनि आवेदकलाई उनीद्वारा चढ़ाइएको आवेदनमा वर्णन गरिएको तथ्याङ्‌कहरू पुष्टिको निम्ति बीचमा बोलाउन पनि सक्छ अनि त्यसबेला तथ्याङ्‌क प्रमाणित नभए वा झूटो रहेको भेट्टाइए आवेदन अस्वीकार पनि गरिन्छ।च. निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले आवेदन प्राप्त गर्दा वा प्रमाण पत्र प्रदान गर्न अघि-
श्रप्रमाण पत्र प्रदान गरिन लागेको पक्षलाई (आवेदकलाई) जुन कुराको निम्ति आवेदन गरेको छ त्यसको निम्ति आवश्यकीय प्रमाणहरू प्रस्तुत गर्न आवश्यक छ।श्रचिह्नित उत्पादन अनि त्यसको प्रक्रिया जैविक उत्पादनको स्तर अनुरूप भइरहेको छ भन्ने प्रमाणको निम्ति निरीक्षण एवं जॉंच योजनाको तालिका प्रस्तुत गर्न आवश्यक छ। श्रनिरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाका निरीक्षकलाई खेती, प्रक्रिया, कार्यालय, शिविर, जॉंच, प्रयोगशाला, भण्डारण व्यवस्था तथा अन्य स्थानहरू निरीक्षण गर्दा पाउनुपर्ने सम्पूर्ण सुविधा उपलब्ध गराइयो भन्ने प्रमाण गर्न अनि उपर्युक्त पहिलो अनि दोस्रो धारा-को आधारमा प्रमाणहरू स्वीकृत गराउन जॉंचको उदाहरण प्रस्तुत गर्न लगाउन आवश्यक छ।श्रपहिलो धारा अन्तर्गत बताएको प्रमाण सही हो भन्ने प्रमाण गर्न आवेदकलाई सोझै उदाहरणहरू निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्था अघि प्रस्तुत गर्न पर्नेछ अनि जॉंचको उदाहरण प्रस्तुत गर्दा लाग्ने खर्च पनि आवेदक स्वयंले बेहोर्नु पर्नेछ।श्रतेस्रो अनि चौथो धारा अन्तर्गत प्राप्त कुनै जानकारी सही भनी विश्वास गर्न निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले आवेदकलाई उत्पादनको निम्ति चलाएको प्रक्रियाहरूबारे बताउन लगाउन सक्नेछ।
4. प्रमाण पत्र प्रदान1. आरम्भिक जॉंचपछि निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थालाई आवेदक आवश्यकीय क्षमता, स्रोत, उत्पादन, उत्पादन प्रक्रिया, प्रमाण पत्र प्राप्ती अघि पूरा गर्नु पर्ने प्रसङ्गहरूमा सफल छ औ उनी प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोग गर्ने हकदार छन्‌ भन्ने सन्तुष्टि भए फारम न. 2-मा प्रमाण पत्र प्रदान गर्नसक्छ। प्रमाण पत्र प्रदानबारे निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले आवेदकलाई सूचना दिनसक्छ।क. आवेदक आफ्नो स्तरीय जैविक उत्पादन तथा कामकाजमा प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको हकदार बन्नेछन्‌। प्रमाणीकरण चिह्न उत्पादन तथा पुलिन्दा (रिलज्ञशीं) अनि विज्ञापनको कार्यहरूमा प्रयोग गर्न सक्नेछन्‌।ख. प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको अधिकार फिर्ता लिए वा प्रयोगमा नल्याउने भए प्रमाण पत्र निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थालाई फर्काउनु पर्नेछ।प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको अधिकार त्यसैबेला अर्थात मान्यताप्राप्त संस्था वा निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्था अघि क्षतिपूरणको कुनै मौका नदिइ समाप्त गरिनेछ।ग. आवेदक प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगको हकदार हुनेछ तर आफ्नो उत्पादनको सुरक्षाको जवाफदेही पनि उनी स्वयं हुनुपर्नेछ। निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले चाहेको खण्डमा आवेदकहरूले आफूले प्रचूर उत्पादनको उत्तरदायी वीमा लिएको छ भन्ने प्रमाण गर्नुपर्नेछ। आवेदकको पक्षमा कुनै किसिमको उत्तरदायित्व निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्था तथा मान्यताप्राप्त संस्थाले स्वीकार गर्ने छैन।घ. आवेदकले कुनै झूटो प्रमाण प्रस्तुत गरेको वा उनको उत्पादनमा प्रमाणीकरण चिन्हको अनुचित प्रयोग गरी जनसाधारणलाई ठगेको भेट्टाइएमा प्रमाण पत्र त्यसैबेला रद्द गरिनेछ भने उक्त आवेदकले छः महीनासम्म प्रमाण पत्रको निम्ति आवेदन गर्न पाउने छैन। रद्दको समय सीमा निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले तोक्नेछ जुन समयसीमा एक वर्ष भन्दा अधिक तोकिनेछैन।2. प्रमाण पत्र फारम न. 2 मा एक वर्षको निम्ति प्रदान गरिनेछ अनि यसको घोषणा फारम न. 3 मा गरिनेछ।3. प्रमाण पत्रको समयसीमा निरीक्षण एवं जॉंच संस्थाले प्रत्येक एक महीनाको अन्तरालमा प्रमाणपत्रको मालिकलाई कुन आधारमा प्रमाण पत्र प्रदान गरिएको छ भन्नेबारे सूचित गरिरहनेछ।4.जहॉं निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाले आरम्भिक जॉंचपछि प्रमाण पत्र प्रदान गर्न सही ठान्दैन त्यसबेला संस्थाले आवेदकलाई यस निर्णयबारे जानकारी गराउन व्यक्तिगत तथा आफ्नो पक्षमा प्रतिनिधि पठाएर आवेदकलाई आफ्नो पक्षमा सफाई दिने सामान्य मौका प्रदान गर्नेछ। 5. प्रमाण पत्र जति समय सीमाको निम्ति प्रदान गरिएको हुन्छ उक्त समय पुगेपछि रद्द हुनेछ।6. उक्त नियमावलीहरू अन्तर्गत निरीक्षण एवं प्रमाणीकरण संस्थाद्वारा प्रमाणीकरण चिह्न प्रयोगसित सम्बन्धित प्रदान गरिएको प्रमाण पत्रहरूको सम्पूर्ण विवरण मन्त्रालयद्वारा मान्यताप्राप्त संस्थाको विवरण खातामा हालिएको हुनेछ।