एग्रो फरेस्टिङ

एग्रो फरेस्टिङ
नगद फसलको निम्ति उपयुक्त विकल्प
बॉंच्नको निम्ति उपयुक्त वातावरण अनिवार्य छ। हामीसित त्यही अनुकूल वातावरण छैन। ग्लोबल वार्मिङ आजको जल्दोबल्दो समस्या छँदैछ। दिनोदिनको प्रदूषण हाम्रो निम्ति मृत्यु बोकेर अघि बढ़िरहेको छ। स्पष्ट के छ भने संसारको अन्त्यको कारण नै ग्लोबल वार्मिङ बन्नेछ अनि जीवहरूमा बुद्धिमानी मानिएका मानिसले त्यो अन्त्यको सङ्‌कटबाट बॉंच्ने उपायमा अहिलेदेखि नै बुद्धि नपुर्‍याए मृत्युको कारक बुद्धिमानी मानिस नै बन्नेछन्‌। कृषि जगतमा चर्चित रहेको एग्रो फरेस्टिङ त्यो सङ्‌कटबाट बॉंच्ने अहिले नयॉं धारणा बनेर आएको छ। अमेरिकी देशहरूमा अघिबाट नै कार्यान्वयन गरिसकेको यो एग्रोफरेस्टिङको धारणा भारतमा पनि आयतित रहेको छ। कृषि जगतमा एग्रोफरेस्टिङ यस्तो धारणा हो जसले मानिसको निम्ति उपयुक्त वातावरण निर्माण मात्र गर्दैन कृषकहरूलाई नगद उन्नयनको निम्ति उपयुक्त विकल्प पनि दिन्छ। जसले दिनोदिनको मौसम परिवर्तनलाई रोकेर उपयुक्त पर्यावरणसितै पारम्परिक खेतीको तुलनामा आर्थिक उन्नायक फसलको धारणा दिन्छ, त्यो हो एग्रोफरेस्टिङ। उचित पर्यावरणको निम्ति 33 प्रतिशत वनजङ्गल चाहिन्छ तर भारतमा वनजङ्गल 19 प्रतिशत मात्र छ अनि त्यसमा पनि 12 प्रतिशत मरूस्थल छ। जङ्गल मासेर कृषि भूमि बनाइने परम्परा संसारकै निम्ति सङ्‌कटपूर्ण रहेको कुरो एग्रोफरेस्टिङको अवधारणाले बताउँछ। जुन कृषि भूमिमा हामी जुन फसल उमार्दछौं त्यो पर्यावरण विरोधी अनि श्रम अनुसारको आर्थिक उन्नायक छ कि छैन? सोंच्नुपर्ने कुरा यही छ। एग्रोफरेस्टिङको अवधारणा अन्तर्गत यहॉं एक बायोडिजेल प्लान्ट-को खेतीबारे संक्षिप्त जानकारी मात्र दिन्छौं, बायोडिजल प्लान्ट सानो कदमको खेतीबारे आगामी अङ्‌कदेखि पूर्ण जानकारी दिइनेछ।सिंानो कदम(जेट्रोफा)भारतमा धेरैवटा बायोडिजल प्लान्टको खेती गरिन्छ तर पहाड़को भौगोलिक अवस्थान अनि यहॉंको मौसमको आधारमा सानो कदम उपयुक्त मानिएको छ। कृषक कल्याण सङ्गठनले स्वच्छ पर्यावरणको निर्माणसितै नगद फसलको उपयुक्त विकल्पको निम्ति पहाड़मा सानो कदमको खेती विस्तार गर्ने योजना लिएको छ।पानी नपर्ने ठाउँमा पनि यसको खेती गर्न सकिन्छ। पाखाबारी, खेतमा यसको खेती विधिपूर्वक गरिए यसबाट राम्रो कमाई गर्न सकिन्छ।श्री विप्लव शर्मा (अनुसन्धानकर्ता जेट्रोफा, यूबीकेबी कुचबिहार) अनुसार ड्याङ-ड्याङको दूरत्त्व बनाएर यसको खेती सजिलोसित गर्न सकिन्छ भने यसको बीचबीचमा, कफी, कको, सुन्ताला आदिको पनि खेती लाउन सकिन्छ। अझ यसबीच साग-सब्जी अनि घॉंसको खेती पनि सँगसँगै गर्न सकिन्छ। एकैचोटी बहूफसल गर्न सकिने हुनाले पारम्परिक खेतीको साटो यसबाट राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ। खेती गर्नेहरूलाई सम्बन्धित विभागले नै विरूवा उपलब्ध गर्नेछन्‌।सानो कदम 1 हेक्टर जमीनमा 2500 वटासम्म विरूवा लगाउन सकिन्छ। यसको दानाबाट बायोडिजल बनाइन्छ। यसको प्रतिकिलो दाना 10 रुपियॉं (अझ बेसी पनि हुनसक्छ) मा बिक्री हुन्छ। प्रत्येक बोटले वर्षमा दुइपल्ट फलन दिन्छ। एउटा बोटले चार किलोसम्म फल दिन्छ (दुइपल्टमा आठ किलो) एक हेक्टर जमीनमा दुइ फलनबाट 20,000 किलो फल पाइयो भने दुइ लाख रुपियॉं आम्दानी दिन्छ। यसको बीचबीचमा लगाइने फसलहरूले अझ अरू आम्दानी दिन्छ। बीचबीचमा सुन्ताला, कफी, कोको लगायत साग-सब्जीको खेती लगाउन सकिन्छ। यो खेती जैविक पद्धतिमा गरिनुपर्छ। तपाईंहरूले पारम्परिक खेती (जुन जमीनमा जुन खेती लगाइन्छ, त्यसको तुलनामा सानो कदमको खेती) गर्दा पाइने आर्थिक लाभको आँकड़ा निकाल्न सक्नुहुनेछ। सानो कदमको खेती गर्ने विधि, यसबाट हुने फाइदा इत्यादिबारे आगामी अङ्‌कमा विस्तृत जानकारी दिइनेछ।